İnsanın en ilginç özelliklerinden biri merak duygusudur. Merak, soru sormayı, araştırma yapmayı sağlar. Bir şeyi merak ettikten sonra, çoğunlukla o konuda gözlem yapmaya başlarız. Gözlemlerimiz yeterince biriktikten sonra araştırmalarımızı daha da ilerletebiliriz. Biliminsanları, araştırmalarına gözlem yaparak başlarlar. Elbette gözlem yapmak yalnızca biliminsanlarının yaptığı bir iş değildir. Düşünen, merak eden, sorgulayan her insan gözlem yapabilir.

Gözlemleri saklamak için iki temel malzeme gerekir: gözlem defteri ve kalem. Aklınıza gelen, merak ettiğiniz her şeyi inceleyip gözlemleyebilirsiniz. Çöp tenekesini karıştıran kedileri, gökyüzündeki yıldızları, deniz kıyısındaki kabukları, balıkları, ağaçları, evinizdeki böcekleri, sokaktan geçen arabaları...

Duyularımız İşbaşında

Gözlem yaparken, gerçekte duyularımızı kullanıyoruz. Duyularımız, çevremizde olan biteni anlamamıza yardım eder. Gözlerimizle görür, kulaklarımızla işitir, derimizle dokunur ve dilimizle tat alırız. Gözlem yaparken çoğu zaman görme duyumuzu kullanarak işe başlarız. Ama başka duyularımız da bize çevreyle ilgili ilk haberleri verebilir. Duyduğumuz bir sesin kuş sesi olduğunu anlayıp bu kuşu görmek için çabaladığımız çok olmuştur. Bir başka zaman da biz fark etmeden bacaklarımıza dokunan tüylü canlının ne olduğunu anlamak için hemen başımızı eğip onu görmeye çalışırız. Duyularımız, karşılaştığımız nesneleri tanımamızı ve olayları algılamamızı sağlar. Gözlem yaparken tüm duyularınızı kullanmaya çalışın.

Gözlem Yapmaya Nasıl Başlayalım?

Gözlem yapmaya park ya da bahçelerde başlamak işinizi kolaylaştırır. Kendinize sorular sorun:
Bugün değişik ne var?
Hangi sesleri duyuyorsunuz?
Hangi kokuları alıyorsunuz?
Görebildiğiniz hayvanlar var mı?
Parkta kaç kuş türü var?
Evinizin çevresinde hangi ağaçlar var?
Çevrenizde en çok hangi hayvanları görüyorsunuz?
Kırda ya da parkta hangi kokuları alıyorsunuz?
Kırda ya da parkta hangi sesleri işitiyorsunuz?
Gözlem defterinize gözlemlediğiniz hayvanların ya da bitkilerin resimlerini çizin. Bunu yaparken, dikkatinizi ayrıntılara verin. Üstünde çizgiler, desenler var mı? Çiçeğin taçyaprakları var mı; bunlar nasıl dizilmiş? Canlının büyüklüğünü, rengini yazın. Defterinize, topladığınız örnekleri (yaprak, tohum gibi) yapıştırın. Fotoğraf çektiyseniz, bunları yapıştırın. Karşılaştığınız canlıların adlarını öğrenmeye çalışın.

Farklı Bir Açıdan Bakabilmek

Her şeye farklı bir açıdan bakmayı deneyin. Çiçek bakışı, karınca bakışı ve kuş bakışıyla varlıkları görmeye çalışın. Çiçek bakışıyla görbilmek için yere uzanıp yukarı bakabilirsiniz. Karınca bakışı için burnunuzu yere yaklaştırıp çevreye öyle bakabilirsiniz. Kuş bakışı için, bir taşın, basamağın ya da yüksek başka bir şeyin üzerine çıkıp aşağı bakmayı deneyebilirsiniz.

Gözlem Yaparken Hangi Araçları Kullanabilirsiniz?

Gözlem yaparken dürbün, saat, cetvel gibi değişik araçlardan yararlanabilirsiniz. Küçük canlıları ya da nesneleri incelemek için büyüteç kullanın.