Bilimsel proje, bilimsel yöntem kullanarak araştırma yapmaktır. İlgilenilen bir konu hakkında bilgi toplama, gözlem ve deneyler yapma, daha sonra deney sonuçlarını düzenleyerek rapor haline getirme ve en sonunda tüm bulguları bir ortamda; belki bir sınıfta ya da yarışmada sunmayı içerir. Tüm biliminsanları, buna benzer şekilde çalışır. Bilimsel yöntemi kullanarak araştırma yaparlar, araştırmalarının sonucunu da makaleler yazarak bilimsel dergilere gönderirler ya da sempozyumlarda sunarlar. Böylece bulgularını ve düşüncelerini paylaşırlar. Sonuç olarak yeni bilimsel bilgiler tüm dünyaya yayılır.
Çocuklar da bilimsel proje yapabilir. Özellikle ilköğretim çağında bilimsel proje ödevleri hazırlamak, bu konuda düzenlenen yarışmalara ve bilim şenliklerine katılmak çocukların bilime olan meraklarını yönlendirmede ve zihinsel gelişmelerinde önemli rol oynar. Araştırmalar, bilimsel proje hazırlamanın, bilimsel proje yarışmalarına katılmanın yaratıcılığımızı geliştirdiğini, bizi düşünmeye özendirdiğini, bilimle gerçek yaşamı ilişkilendirmeyi öğrettiğini, sorun çözme yeteneğimizi ve buluşçu yönümüzü geliştirdiğini gösteriyor. Üstelik bilimsel proje hazırlayarak çok eğlenebilir ve merak ettiğimiz konularda bilgilerimizi artırabiliriz.
 
İlk Olarak Bir Konu Bulmalısınız

Bilimsel proje hazırlamanın en zor yanı konu bulmaktır. Çünkü seçeceğiniz konu projenin hareket noktasıdır ve yönünüzü belirler. Ama o kadar çok konu var ki, hangisini seçeceğinizi şaşırırsınız. Bu durumda nereye gideceğini bilmeyen bir yolcuya benzersiniz. Ama siz bilimsel proje hazırlıyorsunuz; yazı tura atarak karar veremezsiniz. Genelde düşülen hata, bir anda heyecanlanıp yapılması çok zor projeler seçmektir. İlk kez böyle bir çalışma yapıyorsanız sevdiğiniz, ilgilendiğiniz, merak ettiğiniz, uğraşırken güzel zaman geçireceğiniz bir proje seçin. Kimileri, iyi bir projenin karmaşık olması gerektiğini düşünür. Bu da başka bir hatadır. Basit, ama konuya hâkim olabileceğiniz bir proje seçmek, bu işi başarıyla tamamlamanızı sağlar. Projenin konusu ne olursa olsun, başarınızı amacınız, planlı çalışmanız, bilimsel yöntemi ne ölçüde uyguladığınız, raporunuzu hazırlayışınız ve projeyi sunuşunuz belirler.

Bir konuyu merak ettiğinizi düşünelim. Bu konuda soru sorun. Örneğin, "Bitkilerin tohumları ışıksız ortamda büyür mü?"

Ön Araştırma İşinizi Kolaylaştırır

Ön-araştırma, konu hakkında bilgi toplamaktır. Bilgi toplamak için kütüphanelerin önemini biliyorsunuz.  Kütüphanelerdeki kitaplar, dergiler, kasetler, CD’ler, hatta haritalar size yardımcı olabilir. Devlet kurulu. ları, sivil örgütler, yerel üniversiteler, müzeler, tarihi yerler, milli parklar, hayvanat bahçeleri, botanik parkları ve hastaneler gibi birçok yere gidip konunuzla ilgili uzmanlardan bilgi alabilirsiniz. Bu arada işlerin yavaş yavaş arttığını fark edeceksiniz. Bu nedenle, düzenli olmak çok önemlidir. Bu düzeni sağlamanıza bir günlük ya da bir dosya yardımcı olabilir. Yaptıklarınızı ve yapacaklarınızı günlüğünüze kaydedin ve bulduğunuz tüm belgeleri bir dosya içinde saklayın. Günlük tutmanın ya da dosya tutmanın yararını projenin sonraki aşamalarında daha iyi anlayacaksınız. Çünkü, bir sorun çıksa hemen defterinizdeki notlarınızdan sırayla yaptıklarınızı kontrol edip sorunu kolayca bulabilir ve dosyanızdaki belgeleri tekrar gözden geçirebilirsiniz.

Artık bir sorunuz var ve bunun yanıtını bulmak için ön araştırma yapacaksınız. Bu aşamada bir dedektiften farkınız yok. Sorunuzun yanıtına ışık tutacak her şeyi öğrenmelisiniz. Öyleyse "Tohum nasıl büyür?", "Büyürken nelere gereksinimi vardır?" gibi türlü soruların yanıtını bulmak üzere harekete geçebilirsiniz.

Bilimsel Yöntemi Devreye Sok!

Belki de unutamayacağınız bir deneyim olacak bilimsel proje hazırlamak; ama planlı çalışmayla. Planlı çalışmak, akla bilimsel yöntemi getiriyor. Bilimsel proje hazırlamak isteyen birinin bilimsel yöntemi bilmesi gerekir. Bilimsel yöntemle çalışmanın en önemli kuralı bilimsel projenin varsayımını ortaya koymaktır. Varsayım, yapılan ön araştırmadan elde edilen bilgiler ışığında sorduğunuz sorunun yanıtını tahmin etmektir.  

Varsayım, sorunun yanıtının ne olabileceğini önceden düşünmektir. Bizim sorumuzun yanıtı ne olabilir? Bitkilerin tohumlarının ışıksız ortamda büyüyüp büyümediğinin yanıtı ya “evet” ya da “hayır”dır. Topladığımız bilgilere göre "Tohumlar ışıksız ortamda büyür" varsayımında bulunalım.

Deney Yap, Sonuçlarını Kaydet!

Bilimsel projenin bu kısmı çok eğlenceli. Varsayımınızın doğru olup olmadığını göstermeniz gerek. Bunun için deney yapabilirsiniz. Varsayımınızı kanıtlayacak deneyler neler olabilir, hangi malzemeleri kullanabilirsiniz? Hangi ölçümleri yapabilirsiniz? Neleri gözlemlemeniz gerekir? Bunları da düşünün. Projeniz için gerekli malzemeleri bir araya getirin. Evet, deney yapacak ve sonuçları kaydedeceksiniz. Ancak tasarladığınız deneyi kontrollü olarak yapın. Bunun anlamı şu: Deneyinizde birçok değişken olabilir. Kontrollü deneyde bunları sabit tutar, diğerindeyse araştıracağınız değişkeni incelerseniz. Deneyi yaparken tüm bulgularınızı, gözlemlerinizi, düşüncelerinizi not edin. Bu notlarınız, çalışmanız bittikten sonra her şeyi toparlamanızı kolaylaştıracak, ayrıca eğer bir yanlışlık yaparsanız, bunun nerede olduğunu gösterecektir. Yanlışlık yapmaktan korkmayın. Bugün bildiğimiz birçok bilgi ya da buluş ve keşif, uzun uğraşların sonunda, tekrar tekrar denenerek elde edilmiştir. Bilim, sabır ve özveri gerektirir. Sabırlı ve özverili olmaktan kaçınmayın. Eğer bilimsel yöntemi doğru şekilde uygularsanız, mutlaka bir sonuca ulaşırsınız. Bu arada yaratıcı olmayı unutmayın. Grafikler, tablolar, çizimler, modeller hazırlayarak bulduğunuz sonuçları göstermeniz gerekli. Ancak, bunları başkalarının kolay anlayabileceği şekilde düzenlemelisiniz. Çalışmanız anlaşılır olmalı, ama başka bir çalışmanın aynısı olmamalı.  Yaptığınız çalışmaya eğlence de katabilirsiniz. Bunun için renkleri kullanabilir, insanları şaşırtacak, eğlendirecek düzenlemeler yapabilirsiniz. Bu, sizin yaratıcılığınıza kalmış.

Varsayımı belirledikten sonra sıra, işin en zevkli aşamasına gelir: Deney ve gözlem yapmak. Bir bitkinin tohumu ışıklı ortamda, bir bitkinin tohumu da ışıksız ortamda büyütülerek, gözlem yapılır, günlük ölçümler alınarak veri toplanır. Burada ışıklı ortamda yapılan deney, kontrol deneyidir. Kontrol deneyi, ışığın tohumun büyümesinde bir etken olduğunu göstermek için yapılır. Bizim deneyimizde, elde ettiğimiz veri bitkinin her gün kaç santimetre büyüdüğüdür. Deney sırasında gözlem ve ölçüm yaparak veri elde etmek önemlidir. Çünkü deneyin sonucunu elde ettiğiniz bu veriler sayesinde gösterirsiniz. Sonuçta tüm verileri bir araya getirip değerlendirerek varsayımın doğru olup olmadığını bulmaya çalışırsınız.

Her Şey Bitti, Sıra Geldi Yazmaya

Proje raporuyla, projenizin öyküsünü yazacaksınız. Ne yapmak istediniz ve nasıl yaptınız? Bilimsel bir projenin raporu da belirli kurallara ve belirli sıraya göre yazılır. Bu kuralara ve sıraya uymalısınız. Rapor, seçtiğiniz konu hakkında yaptığınız her türlü araştırmanın özetidir. Projenizin başlangıcından sonuna kadar topladığınız tüm bilgileri içerir. Kolay anlaşılır ve düzenli olmalıdır. Konuyla ilgisi olmayan bir insan bile, raporunuzu okuduğunda, neyi, neden, nasıl yaptığınızı, sonunda ne bulduğunuzu ve nasıl değerlendirdiğinizi anlayabilmelidir. Eğer projeniz boyunca düşündüğünüz, planladığınız ve yaptığınız her şeyi düzenli olarak yazdıysanız, yani günlük tuttuysanız, rapor yazmak çok kolaydır. Genellikle raporlar 5 - 30 sayfa uzunluğundadır. Satır aralarında boşluk bırakılır. Bilimsel raporlar şu bölümleri içerir: Başlık, içindekiler, özet, giriş , yöntem-araştırma, sonuç-değerlendirme, kaynaklar ve katkıda bulunanlar.

Başlık bölümünde projenizin adı, sizin adınız soyadınız, ünvanınız ve projenin başlangıç bitiş tarihi başlık bölümüne yazılır. İçindekiler bölümü raporunuzdaki ana başlıkları ve bunların bulunduğu sayfaları belirtir. Bir sayfadan fazla olmayan özette, projenin adı, amaç, varsayım, kullanılan yöntem ve sonuçlar yazılır. Giriş bölümünde, bu projeyi neden seçtiğiniz, amaç ve varsayımınız yer alır. Yöntem-araştırmada, projede kullandığınız malzemeleri, deney ve gözlemlerin yapılış yöntemlerini yazarsınız. Bir inceleme projesindeyse, örneğin kuşlar inceleniyorsa kullanılacak yöntem ve araştırma yapılacak bölge belirtilir. Ayrıca topladığınız her türlü bilgiye bu bölümde yer verebilirsiniz. Sonuç-değerlendirme bölümünde bulduğunuz sonuçları, varsayımınızın doğrulanıp doğrulanmadığını, soru sorduysanız, yanıtını da eklersiniz. Bulduğunuz sonuçlar hakkında değerlendirme yaparsınız. İnceleme yaptıysanız, incelemenin sonucunu ve değerlendirmesini yazarsınız. Kaynaklar bölümünde projenizi yaparken kullandığınız tüm kaynakların adını yazmanız gerekir. Kaynaklar kitap, dergi, ansiklopedi gibi yazılı olabilir. Yazılı kaynaklarda kaynağın adı, yazarları, kaynağı hangi kurumun bastığı ve basım tarihi bildirilmelidir. Cilt ve sayfa numarası da konulur. Internet’teki kaynaklarınızın adreslerini belirtmelisiniz. Kaynak, kişi de olabilir. Kişinin adını, ünvanını ve bulunduğu kurumu yazmalısınız. Son bölüm, katkıda bulunanlarla ilgilidir. Projenin tamamını tek başınıza yapmış olsanız da fikir alırken, deneyi yaparken ya da malzeme bulurken bazı yardımlar almış olabilirsiniz. Bu bölümde aldığınız yardımlar için teşekkür etmek güzel bir davranış olur.

Bilimsel Projelerin Mutlaka Sunuşu Yapılır

İyi sunuş yapmayı öğrenmek, biliminsanları ya da bir düşünceyi insanlara iletmek isteyen herhangi biri ya da bir buluşçu için yararlı bir beceridir. Sunuş, proje boyunca harcadığınız zaman ve emeğin son ürünüdür, proje ve seyirciler arasındaki iletişim ya da bilimsel proje yarışmasına katılacaksanız, jüriyle sizin aranızdaki iletişimdir. Sunuşunuzu yaparken stand kuracaksınız. Stand kurmanın da belli kuralları var.  Stand, deney, model rapor, özet ve proje boyunca aldığınız notların olduğu günlüğünüzün yer aldığı masayla projenin adı altında, projenin amacının, varsayımın, yöntemin, bilginin, grafik, şekil ve fotoğrafların belirli bir düzenle bulunduğu panodan oluşur. Siz de projenizi arkadaşlarınıza, öğretmenlerinize, ailenize, belki de bir jüriye ve tanımadığınız birçok insana sunacaksınız. Bu yüzden heyecanlanmamak elde değil. Projeyi sunuş denemeleri yapın. Bir arkadaşınıza, ailenize, öğretmeninize sunun, bunu bir kez yaptıktan sonra daha rahat edeceksiniz. Ayrıca unutmayın konunuzu en iyi siz biliyorsunuz. Çok uğraştınız, emek harcadınız, Şimdi sizin bildiğiniz bilgileri diğer insanlarla paylaşmanın zamanı geldi. Her şey çok güzel olacak.